Stanowi prawdziwą perełkę archeologiczną, nie tylko dla Polski, ale dla całego świata – mówimy o kopalniach krzemienia pasiastego i neolitycznych osadach w Krzemionkach, które mają zaszczyt figurować na prestiżowej Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wszystko to może jednak ulec zmianie, jeżeli plany ekspansji sąsiedniej kopalni wapienia zostaną zrealizowane. Ostrzeżenie w tej sprawie wysłała dyrekcja Muzeum Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim.
Na terenach gmin Bodzechów, Ćmielów i Ożarów można znaleźć ślady licznych neolitycznych kopalń, gdzie wydobywano krzemień pasiasty. Po wieloletnich staraniach te obszary zostały uznane przez UNESCO i wpisane na ich listę w 2019 roku.
Jednak jak podkreśla dr Andrzej Przychodni, Dyrektor Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim, ten prestiżowy status jest teraz zagrożony. Przyczyną jest planowana ekspansja kopalni wapienia położonej w Śródborzu, znajdującej się w bliskim sąsiedztwie historycznego pola górniczego Korycizna, również wpisanego na listę UNESCO. Według planów, ta nowoczesna kopalnia miała zakończyć swoją działalność do 2028 roku, ale okazało się, że jej nowy właściciel otrzymał zgodę na rozszerzenie działalności i wydobycie piasku z tego terenu. Decyzję podjęły poprzednie władze samorządowe gminy Ożarów i odpowiednie województwo.
Dyrektor Muzeum tłumaczy, że jeżeli plany ekspansji zostaną zrealizowane, to Krzemionki mogą utracić swoje miejsce na liście UNESCO. Argumentuje, że nie tylko obszar wpisany na listę wymaga ochrony, ale także jego bezpośrednie otoczenie. Dyrektor zwraca równocześnie uwagę, że „Krzemionkowski region pradziejowego górnictwa krzemienia pasiastego” to jedyny taki zespół stanowisk archeologicznych w Polsce wpisanych na listę UNESCO.
Podobna sytuacja miała miejsce cztery lata temu w Rudzie Kościelnej, położonej obok neolitycznych kopalń. Planowano tam utworzyć odkrywkową kopalnię wapienia. Po protestach ze strony mieszkańców i muzealników, projekt został wstrzymany. W celu ochrony cennych zabytków, rada miasta i gminy w Ćmielowie stworzyła Rudzki Park Kulturowy – pierwszą formę ochrony tych terenów przed inwazyjnymi formami zagospodarowania, takimi jak planowana kopalnia czy duże farmy fotowoltaiczne.
Profesor Jan Samsonowicz, geolog urodzony w Ostrowcu, odkrył kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach w 1922 roku. Te prehistoryczne kopalnie, działały między IV a II tysiącleciem p.n.e., i są zlokalizowane na obszarze z około 4 tysiącami szybów połączonych siecią chodników. Głębokość szybów dochodzi nawet do 9 metrów. W tych kopalniach wydobywano krzemień z wapieni, który służył do produkcji narzędzi. Wyprodukowane tam siekiery z krzemienia trafiły do miejsc nawet kilkuset kilometrów od kopalń.
„Krzemionkowski Region Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego” został jako szesnasty obiekt z Polski wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO 6 lipca 2019 roku.