Tradycyjna kuchnia kielecka i świętokrzyska to wiele sycących i pysznych dań. Niektóre z nich są nawet znane poza regionem.
Najczęstsze składniki
Przeglądając listę tradycyjnych dań, łatwo zauważyć powtarzające się składniki. Należą do nich:
- Kapusta
- Ziemniaki
- Różne rodzaje mąki
Kuchnia kielecka pełna jest dań mącznych, ale także zup. Pojawiają się też dania z dodatkiem mięs, ale te często pojawiało się jedynie od święta. Wszystko to wynikało z biedy powszechnej w świętokrzyskiem oraz słabych gleb i mniejszej możliwości upraw różnorodnych roślin.
Zalewajka
To zupa, która często kojarzy się z żurem lub barszczem białym. Ale jest to zupełnie inna potrawa. Owszem, potrzebny jest zakwas na żur, ale także wędzonka, grzyby i kwaśna śmietana. To wszystko sprawia, że zupa jest bardzo sycąca i rozgrzewająca. To świetny pomysł na obiad w zimie.
Kugiel
To rodzaj babki ziemniaczanej mająca swoje korzenie w kuchni żydowskiej. Oprócz ziemniaków możemy w niej znaleźć mięso z wieprzowych żeberek i cebulę. Przyprawia się ją także kminkiem i majerankiem. Całość należy zapiec. Tradycyjnie to danie podawano jedynie od święta – na Wielkanoc lub Boże Narodzenie.
Placek spod kamienia
To proste ciasto, które również często gościła na świątecznym stole w Wielkanoc. Ciasto składa się z trzech warstw – białego ciasta, ciemnego ciasta (z dodatkiem kakao) i śmietanowej masy). Swoją nazwę zawdziecząa temu, iż wierzch cisasta należy obciążyć dużym i płaskim kamieniem. Tak ciasto dojrzewa przez 3 dni, w trakcie których nabierze odpowiedniego kształtu i smaku.
Goły
To okrągłe, spłaszczone kluski z ziemniaków. Wystarczy jedynie zetrzeć ziemniaki na tarace i dodać jajka, a następnie uformować kluseczki. Gotuje się je we wrzątku, a podaje ze skwarkami. W gwarze „goły” to właśnie kluski
Prazoki
To potrawa z ziemniaków i mąki, a w niektórych wersjach jedynie z mąki. Tradycyjnie używano mąki razowej z dodatkiem żytniej. Nazwa wzięła się od prażenia mąki. Masę ziemniaczano-mączną z dodatkiem wody ubiajno pałką. Gdy masa była gotowa, dzielono ją na fragmenty za pomocą łyżki i podsmażano ze swkarkami lub cebulą.
Pokrzywianka
To – jak sama nazwa może wskazywać – zupa z pokrzyw. Jest bardzo prosta w przygotowaniu. Używano liści świeżych pokrzyw – najczęściej młodych. Zupę gotowano na tradycyjnym rosole z dodatkiem ziemniaków.
Dziadajka z zacirko
Jest to zupa z kapustą, nie ma jednak nic wspólnego z kapuśniakiem – choć jej głównym składnikiem jest kiszona kapusta. Tę jednak na początku należy podgotować, a następnie dodać włoszczyznę. Na koniec dodaje się zagniecioną zacierkę, czyli drobne kluseczki. Do zupy dodaje się także podsmażone podgardle.